زانو ضربدری

پا ضربدری، به حالتی گفته می‌شود که درآن زاویه بالای ساق پا به طرف داخل است و زانوها درتماس با یکدیگر قرار می‌گیرند و مچ ها ازهم دور می‌شوند.
بسیاری ازکودکان تاسن 3سالگی دچار ساق پای خمیده هستند و علت پای ضربدری در این کودکان خم بودن ساق پا در رحم مادر است و این کودکان تاسنین 4یا 5 سالگی با کجی زانو یازانوی ضربدری مواجه هستند و درسن 6 یا 7سالگی پای‌ آنها صاف می‌شود اگرچه در برخی ازکودکان این کج بودن ادامه پیدا می‌کند. از علائم زانو ضربدری کج بودن زانو است، دراین موارد دلیل کج بودن زانو می‌تواند بر اثر شرایطی مانند بیماری نرمی استخوان یا بدشکلی های ژنتیکی باشد. در ادامه ببیشتر به این عارضه و درمان پای ضربدری می‌پردازیم.

علائم و نشانه ها
ظاهر پاها و وضعیت زانوها در بسیاری از موارد به وضوح نشان دهنده وضعیت زانوی ضربدری هستند. نزدیک شدن زانوها به خط میانی بدن و دورشدن قوزک داخلی مچ پا ازیکدیگر و سائیده شدن زانوها به یکدیگر به هنگام راه رفتن از علایم واضح و روشن زانو ضربدری هستند .
•    سایر علائم پا ضربدری در ادامه آورده شده اند :
•    -کوتاهی تاندون آشیل
•    -تمایل کشکک ها به خارج و احتمال بروز نیمه دررفتگی آن
•    خستگی زود رس به هنگام راه رفتن و دویدن
•    درد پشت ساق وجلوی ران
•    -کوتاهی قد
•    آرتروز زانو زودرس
•    سائیدگی بیش از حد کناره داخلی کفش
•    راه رفتن با پاهای چرخیده به خارج و گاه به طور عکس با چرخش پنجه پا به داخل

علت
نوزادان به خاطر وضعیت فشردگی‌ آنها در رحم مادر با پای پرانتزی به دنیا می‌آیند. پاهای کودک با آغاز راه رفتن قوی تر می‌شوند و زانو ها به سمت داخل حرکت می‌کنند(در حدود 12 تا 18 ماهگی). اما در بعضی کودکان در 3 سالگی، پاها بیش از اندازه به سمت داخل ( وضعیت زانو ضربدری( می‌شوند. در این زمان موقع ایستادن کودک، زانوها با یکدیگر تماس داشته، اما قوزک ها از یکدیگر جدا هستند.
کجی زانو در کودکان سالم تا سن زیر 6تا7 سال رایج است این به این دلیل است که وزن آنها برروی ناحیه خارجی مفصل زانو ایجاد میشود و این یکی ازمراحل رشد طبیعی کودکان است برای درمان زانو ضربدری در اکثر موارد بدون هیچ گونه مراجعه به پزشک و خود به خود اصلاح می‌شود اما در صورتیکه کجی زانو خودبه خود اصلاح نشد و فاصله بین مچ پاهاابیشتراز10 سانتیمتر باشد و زانوها نامتقارن باشد کودک با مشکل درروند رشد مواجه است.

پای ضربدری می‌تواند در نتیجه مشکلات یا بیماری های خاص همچون موارد زیر ایجاد شود:
•    نرمی استخوان براثرکمبود ویتامین دی دربدن
•    شرایط کبود سایر موادغذایی مانند ویتامین سی
•    عوامل نادر ژنتیکی مانند ابتلا به سندروم کوهن
•    وارد شدن آسیب به استخوان ساق پا (در این حالت فقط یک پا دچار خم یا انحنا می‌شود)
•    اضافه وزن یا چاقی
-    دربزرگسالان کجی استخوان می‌تواند بر اثر هرگونه صدمه مانند شکستگی مچ پا و بیماری هایی مانند آرتروز استخوان یا روماتیسم ایجاد شود
پای ضربدری همچنین ممکن است با مشکل صافی کف پا ارتباط داشته باشد. هنگامی که زانوها در موقعیتی قرار می‌گیرند که بیش از حد خم و انحنا دارد، مفاصل پا مجبور به چرخش در محل خود می‌شود. این شرایط باعث وارد شدن فشار و کشیدگی زیاد به غضروف ها، تاندون ها و نیز بافت نرم داخل انحنای پا می‌شود.

تشخیص
شما میتوانید کج بودن زانو را با اندازه گیری فاصله بین مچ پاها موقع ایستادن و چسباندن دو زانو به یکدیگر شناسایی کنید هم چنین میتوانید با خواباندن کودک برروی مفصل کمر و صاف کردن پاها و چسباندن پاهابه یکدیگر فاصله داخل مچ پا ها را اندازه گیری کنید اگرکودک درسن 2 یا4 سال است و فاصله بین مچ پاها 10 سانتیمتریا کمتراست کجی با رشد کودک خودبه خود اصلاح میشود اما درصورتیکه فاصله بیشتراز10 سانتیمتر باشد کودک برای رفع علائم زانوی ضربدری باید نزد متخصص برده شود متخصص فاصله بین دو قوزک داخلی مچ پا از طریق متر نواری، خط کش یا کولیس اندازه گیری و ثبت می‌کند. متخصص علاوه براندازه گیری فاصله بین مچ پاها پزشک موارد دیگری را نیز ارزیابی میکند که شامل موارد زیر است
•    ارتفاع پاها
•    تقارن زانو
•    تعادل پا،لگن وساق پا
•    ارزیابی حالت راه فتن که به صورت طبیعی است یا خیر
ممکن است کودک شما برای تشخیص بهتر علت ایجاد زانوی ضربدری به عکس برداری بوسیله اشعه ایکس نیاز داشته باشد.روش دقیق اندازه گیری اختلال های زانوی ضربدری از طریق اندازه گیری زاویه رانی- درشت نی (Tibial Femoral Angle) بر روی عکس های X-ray گرفته شده از پا امکان پذیر است.

راه ها و روش های درمان
درمان زانوی ضربدری با روش های بدون جراحی در سنین پایین، امکان پذیر است. اما با بالا رفتن سن کودک میزان پاسخ دهی به درمان ها رفته رفته کاهش میابد. لازم است .
در ادامه با برخی از مهمترین روش های درمان پای ضربدری بروش جراحی و غیر جراحی آشنا خواهید شد :

دارو
برای کودکانی که به دیسپلازی استخوان مبتلا هستند، دارو درمانی می‌تواند نقش تعیین کننده و تاثیرگذار داشته باشد.. استفتده از داروهای مسکن و ضد التهاب نیز میتواند در کاهش درد و التهاب ناشی از دفورمیتی زانو کمک کند.

فیزیوتراپی و ورزش
پزشک متخصص یا فیزیوتراپیست می‌توانند برنامه تمرینی مخصوصی رابرای اصلاح وضعیت زانوی ضربدری در کودکان طراحی کنند. فیزیوتراپیست می‌تواند یک برنامه ورزشی برای کمک به استحکام عضلات ضعیف طراحی کند وقتی مفصلی در تمام اوقات در یک وضعیت غیرهم تراز قرار داشته باشد، ساختارهای مشخصی کوتاه و سفت می‌شوند. سفتی مفاصل و عضلات باعث می‌شود که ورزش کردن و انجام حرکات استقامتی مخصوص آن ناحیه دشوار شود. فیزیوتراپیست می‌تواند زانوی شما را معاینه کند، متوجه شود کدام ساختارها سفت شده اند و یک برنامه کششی مناسب و حرکات اصلاحی زانوی ضربدری برای شما عرضه کند.

زانو بند
استفاده از زانوبند یا آتل در شب برای درمان (زانوی پرانتزی و همچنین زانوی ضربدری توصیه می‌شود. کارکرد زانوبند شبانه ای که به کفش متصل است کشیدن زانو به سمت وضعیت صحیح آن است. گاهی اوقات، این زانوبندها باید به صورت سفارشی ساخته شوند.

کفی طبی
کفی های سفارشی برای زانوی ضربدری و اصلاح حرکت غیرنرمال پا و توزیع وزن در پا کمک می‌کند. چرخش بیش از حد پا به داخل با کفی های طبی اصلاح می‌شود. این کفی ها باعث ثبات پا و اصلاح عدم تعادل ناشی از آسیب دیدگی می‌شوند.
جراحی
وقتی زانوی ضربدری با حرکات اصلاحی پای ضربدری و یا به خودی خود اصلاح نشد و در مواردی که سن بیمار بالا رفته است، جراحی را توصیه می‌کنیم.
معمولا جراحی در مواردی توصیه می‌شود که فاصله بین مچ پای کودک ( وقتی زانوی خود را به هم میچسباند) بیش از 10 سانتی متر باشد و قسمت پایین پاها شدیدا خمیده شده باشد و حالت ضربدری بودن پاها منجر به درد زانو و مشکلات راه رفتن برای فرد شده باشد. روش انجام جراحی برای پای ضربدری به دو صورت است :
هدایت رشد استخوانی : در این روش یک صفحه کوچک (پلاک) به قسمت داخلی زانو پیچ میشود. انجام این کار روند رشد استخوان را ظرف مدت 6 تا 12 ماه اصلاح میکند. روش هدایت رشد استخوانی برای کودکان بین 14 تا 16 سال توصیه می‌شود چرا که در این سن‌ آنها به سرعت در حال رشد هستند.
- برش استخوان : در این روش استخوان ساق پا برش داده می‌شود و به نحوی در جای خود دوباره قرار داده می‌شود که در راستای صحیح قرار گرفته باشد و زاویه زانو ها و نحوه توزیع فشار وزن بدن بر آن، اصلاح شود. در ادامه نحوه انجام این کار شرح داده شده است :
عمل جراحی برای هر کدام از پاها در زمان های جداگانه انجام می‌شود چرا که شخص بتواند در مدت زمانی که پای عمل کرده او بهبود میابد بر روی پای دیگر خود راه برود.
قبل از انجام عمل جراحی از پاهای شخص عکس رادیوگرافی گرفته می‌شود تا لگن، ران، زانو و مچ چای فرد به خوبی بررسی شود و میزان تغییر راستای مورد نیاز مشخص شود. در مواردی که تصور می‌شود مفصل زانو به شدت آسیب دیده است ممکن است انجام آزمایشات دیگری مانند اسکن MRI یا آرتروسکوپی نیز انجام شود.
این عمل جراحی در بیمارستان و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و معمولا به بستری شدن کودک برای 1 یا دو روز نیاز دارد.
در حین انجام عمل پایین ترین قسمت از استخوان ران ( دقیقا در بالای زانو) برش داده می‌شود و برای اصلاح راستای استخوان یک برش کوچک از سطح استخوان برداشته می‌شود با انجام این کار راستای قرار گیری استخوان اصلاح می‌شود و در محوری صاف و طبیعی قرار میگیرد. برای ثابت کردن استخوان در محل جدید از پیچ و پلاک های مخصوص استفاده می‌شود. بعد از انجام عمل جراحی به مدت شش هفته، برای ثابت نگه داشتن پا از یک آتل مخصوص استفاده می‌شود. در این مدت زمان برای راه رفتن از عصا استفاده می‌شود تا شخص بر روی پای عمل کرده وزن نیاندازد. بهبود کامل پا معمولا سه ماه طول می‌کشد. در طول این مدت برای بهبود حرکت زانو و تسریع روند درمان، بیمار به فیزیوتراپی ارجاع داده می‌شود. باید انتظار داشت که بعد از گذشت سه ماه درد بعد از عمل به طور چشم گیری کاهش یافته باشد و توانایی حرکتی کودک بهبود یافته باشد.

توصیه مهم برای افراد بزرگسال
در صورتی که باید این عمل جراحی را انجام دهید و سیگار می‌کشید، بسیار مهم است که حداقل دو هفته قبل و سه ماه بعد از انجام این عمل مصرف سیگار را قطع کنید. این دستور به این دلیل است که کشیدن سیگار رسیدن خون به استخوان را دچار اختلا می‌کند و این موضوع می‌تواند بازسازی استخوان را به تاخیر بیاندازد یا حتی از بازسازی آن جلوگیری کند.
همچنین در نظر داشته باشید با گذشت حداقل شش تا هشت هفته پس از انجام عمل جراحی برش استخوانی برای اصلاح زانوی ضربدری، می‌توانید دوباره رانندگی کنید

برای دیدن ویدئوی تمرینات اینجا کلیک کنید.